Питӗр хулинчи Максим Анухин (пултарулӑхри хушма ячӗ — Гудимир) «Хурӑн ҫулҫи ҫурӑлсан» (выр. Березовый лист) юрра кӗслепе пуҫласа шӑрантарнӑ. «ГУДИМИР» проекта халӑх тетелӗнче саракан ҫав ҫамрӑк ӗнер юрланӑ. Сӑмах май каласан, ку юрра шыраса тупма йывӑр мар.
Малтанласа кӗсле ҫепӗҫҫӗн янӑрать, кайран сасӑ хаватланса-вӑйланса пырать, унтан кӗслеҫӗ чӑвашла юрласа ярать. «Хурӑн ҫулҫи, хурӑн ҫулҫи, хурӑн ҫулҫи ҫурӑлсан килет вӑрман, килет вӑрман, килет вӑрман илемӗ. Хӗрсем ваййа, хӗрсем вӑййа, хӗрсем вӑййа тухсассӑн килет урам, килет урам, килет урам илемӗ», — чуна лӑпкаса янӑраҫҫӗ кӑштах кӑна акцент сисӗнекен сасӑра.
Пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗнче маттур ҫав каччӑ Сайра тата хай тӗллӗн пурӑнакан ушкӑнсемпе халӑхсен юррисене шӑрантаракансен Шупашкарти «Радуга» центрӗнче иртнӗ форумӗнче сцена ҫине тухнӑ.
Гудимир тӗрлӗ халӑх юррисене илемлетсе юрлать. Академилле классикӑна та вӑл ҫӑмӑллӑнах парӑнтарать.
«Чӑваш тӑлмачӗ» интернетри ӑмӑртӑвӑн иккӗмӗш тапхӑрӗ — утӑ уйӑхӗнчи — хыҫа юлчӗ. Ҫавна май ӑна пӗтӗмлетме вӑхӑт ҫитрӗ.
Иртнӗ уйӑхра пурӗ 6 700 ытла куҫару йышӑнтӑмӑр. Ҫӗртме уйӑхӗпе танлаштарсан, ку ытларах. Ун чухне конкурса хутшӑнакансем 3 600 куҫару кӑна хатӗрлеме пултарчӗҫ. Миҫен хутшӑнчӗҫ? Куҫаракансен йышӗ 24 ҫынпа танлашрӗ. Пурӗ вара сайтра хальхи вӑхӑт тӗлне 91 хутшӑнакан регистрациленнӗ.
Утӑ уйӑхӗнче те эпир 3 вырӑна палӑртӑпӑр. Чи нумай куҫараканни ку уйӑхра та «Марина» пулчӗ. Вӑл 1849 пуплевӗш (предложени) куҫарма пултарчӗ. Сӑмахсене шутласан 19 пин те 223 сӑмах пулать. Маттур! Иккӗмӗш вырӑна «Альтук аппа» йышӑнчӗ. Вӑл ку уйӑхра кӑна хутшӑнма пуҫларӗ пулсан та утӑ уйӑхӗнче 1096 пуплевӗш куҫарчӗ (е 11 141 сӑмах). Виҫҫӗмӗш вырӑна «snik» ятлӑ хутшӑнакан тухрӗ. пуплевӗшсене вӑл ытларах куҫарчӗ (1305), анчах вӗсем кӗскерех пулнипе сӑмах йышӗ унӑн пӗчӗкрех пулса тухрӗ — 10 708. 1-мӗш вырӑна тухнӑшӑн ку уйӑхра та эпир 1500 тенкӗпе хавхалантарӑпӑр, 2-мӗш вырӑнтине — 1000 тенкӗпе, 3-мӗш вырӑнтине — 500 тенкӗпе.
Яланхи пекех 100 ытла пуплевӗш куҫарнисене асӑнса хӑваратпӑр: Мария, Галина, civhim2, Надя, salam, Роза, vlad.
«Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн организацийӗ черетлӗ хутчен чӑвашла инфостикерсем пичетлесе кӑларнӑ. Хальхинче вӑл «Чӑваш чӗлхипе литература кабинечӗ», «Хупӑ», «Пушар тухасран асӑрхаканӗ», «Туртса уҫ», «Тӗксе уҫ», «Чӗлӗм ан турт», «Пушар тухсан 01 шӑнкӑравла. Моб. 112», «Ют ҫынсен кӗме юрамасть», «Уҫӑ», «Ҫутта сӳнтерсе хӑвар», «Кӗме», «Тухма», «Кайри алӑк» йышшисене хатӗрленӗ. «Кунта видеосӑнав пырать» текеннине унччен хӑш-пӗр ҫӗрте асӑрхама тивнӗччӗ-ха, хальхинче те ӑна илме пулать.
«Ирӗклӗх» Фейсбукри хӑйӗн страницинче хыпарланӑ тӑрӑх, кирлӗ пулсан — ушкӑн ертӳҫисем патне ҫырмалла е irekleh@gmail.com адреспа шӑрҫаламалла «Пурне те парнелетпӗр :)», — тесе хыпарланӑ.
Ҫу уйӑхӗнче ҫак организаци хастарӗсем чӑвашла хӑю салатма пуҫланине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Чӑваш ялавӗнчи тӗссене сӑнлакан хӑю сарас акцие ҫулталӑкӗ-ҫулталӑкӗпех ирттерме планланине пӗлтернӗччӗ.
«Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн организацийӗн хастарӗсем тӑван республикӑмӑрӑн Суту-илӳпе промышленноҫ палатине суту-илӳ, йӑла таврашӗнче чӑваш тата вырӑс чӗлхисемпе усӑ курма ҫулталӑк каяллах сӗннӗ те ӑна палата хӑй сайтӗнче вырнаҫтарнӑ.
Кӑҫалхи ҫӗртме уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче республикӑри чылай организацине вӗсем туса кӑларакан тавар этикеткисенче чӑваш чӗлхипе усӑ курма сӗннӗ.
«Никамранах та хурав килмерӗ», — тесе ҫырнӑ маларах асӑннӑ ушкӑн «Фейсбукри» хӑйӗн страницинче.
Уйӑх вӗҫӗнче вара, унта пӗлтернӗ тӑрӑх, ЧНКшӑн пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулӑм пулса иртнӗ.
Чӑваш наци конгресӗ регионсен хушшинчи общество организацийӗн 2016 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче пулса иртнӗ Мӑн Канашӗнче Чӑваш Республикинче туса кӑларакан юр-вара, ӗҫме-ҫимене, ҫӑкӑр-тӑвара, апат-ҫимӗҫе тата ытти чӗртавара, япалапа хатӗр-хӗтӗре чӑвашла тата вырӑсла тӗрӗс ят парассине, этикетсене чӑвашла-вырӑсла ҫырассине йӗркелеме, ҫырнине хаклама чӗлхе специалисчӗсене явӑҫтарма ыйтас, чӑваш тата вырӑс чӗлхисемпе усӑ курнине тӗрӗслеме тивӗҫлӗ те ятарлӑ учрежденисене тупма хушас тенӗ.
ЧНК президенчӗ Николай Угаслов «ТУС» обществӑна ерсте пынине, ЧНКн президиум пайташӗ Олег Мешков чылай ҫул «Букет Чувашии» ертӳҫи пулнине, ЧНК Мӑн Канаш пайташӗ Валерий Иванов Валерий «Акконд» директорӗ иккенне палӑртнӑ.
Самар облаҫӗнче чӑвашсем сахал мар пурӑнаҫҫӗ. Ялӗсем те унта ҫук мар. Шикун районӗнчи Питреккел ялӗ те чӑвашсен шутланать, ӑна 1683 ҫулсенче чӑвашсем никӗсленӗ. Паянхи кун тӗлне ҫак чӑваш ялӗнче чӑвашсем хӑйсен тӑван чӗлхине упраса хӑварнӑ-и? Шӑп ҫак ыйтӑвӑн хуравне пӗлес тесе унта «Ирӗклӗх» пӗрлӗхӗн пайташӗ, хӑйӗн валли Юман чӑваш ятне илнӗ хастар ҫитнӗ.
Юманпа пӗрле кунта чӑваш ӳнер ӑстисем те ҫитнӗ. Вӗсем вырӑнти тавралӑха сӑнарласа кӑтартасшӑн.
«Ирӗклӗх» пайташӗ ялти чӑваш чӗлхин шайне тӗрӗслет, унӑн лару-тӑрӑвӗ пирки социаллӑ ыйтӑм ирттерет. Вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх ялти нумай ҫын чӑвашла пӗлет-ха, ҫавах ытларах пайӗпе вӗсем — аслӑ ҫултисем. 30–40 ҫула ҫитнисене илсен те чылайӑшӗ чӑвашла пӗлмест иккен. Вӗсем ачисем вара пач та пӗлмеҫҫӗ. Чӑвашла пӗлекен пӗр ача та тупайман Юман.
Каласа хӑварас пулать, Юман ку тӗпчеве хӑйӗн ирӗкӗпе ирттерет. Хӑй вӑл ҫав енчисем те мар, Шупашкарта ҫуралнӑскер.
Пӗчӗк чухне, 1960-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче, 1970-мӗшсен пуҫламӑшӗнче вӗренӳ ҫулӗ пуҫланиччен пире шкулта ҫӗнӗ кӗнекесем паратчӗҫ: чӑвашлисене, вырӑслисене… Ҫӗнӗ кӗнекесенчен ырӑ, тутлӑ шӑршӑ кӗретчӗ. Инҫетри Шупашкартан ярса панӑ кӗнекесем темӗскерле чӑваш ӳкерчӗкӗсемпеччӗ, чуна туртакан тӑван шрифтпа тата илӗртӳллӗрех, кӑсӑклӑрахчӗ… «Тӑван Атӑл», «Ялав» журналсене тупма ҫукчӗ. «Пионер сассине» чӑтаймасӑр кӗтсе тӑнӑ. Кампурпа Ваҫҫук ҫинчен юратса вуланӑ. Чӑвашла куҫарнӑ киносене курма ҫынсем хаваспа лӑк тулли пуҫтарӑнатчӗҫ. Ҫулла чӑваш ҫӗрӗнчен тӗрлӗ театрсем (драма, пукане) килсен — клубра тӑма вырӑн ҫукчӗ… Спектакль пӗтсен артистсене «тӑвансем» тесе, хӑналама килсене сӗтӗретчӗҫ...
Эпир — «тулашри чӑвашсем», «аякри тӑвансем» пулнӑ… Апла пулсан та, пирӗн пуҫра, шухӑшсенче ялан чӑн-чӑн, тӗрӗс чӑвашсен илемлӗ Ҫӗршывӗн, Шурӑ Шупашкарӑн мӗлки илӗртсе тӑнӑ, туртнӑ… Ачасем те Чӑваш Ҫӗршывӗнче туссем тупас тесе хаҫатсене ҫырусем ҫырса яратчӗҫ. Вӑт, ҫаплаччӗ...
Ӗнер, паян пӗлнинчен… Эпир ҫапла ӗмӗтленнӗ, шаннӑ, вӑхӑтрах Сар Хӗвел Ҫӗршывӗнче «чӑн чӑвашсем» мӗн хӑтланнӑ?
Нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательстви Хуначи Кашкӑрӑн (Г.Н. Волков) «Юманпа хӗвел» очерксемпе юмахсен пуххине иккӗмӗш кӑларӑмпа пичетлесе кӑларчӗ. Кӗнекене алла илсен хӗрӗх ҫул каялла пулни куҫ умне тухса тӑчӗ.
1975 ҫулта Шупашкарта вӗренекен студентсем хушшинче тӗлӗнмелле хыпар ҫиҫӗм пек хӑвӑрт сарӑлчӗ: «Геннадий Волков профессорӑн «Юманпа хӗвел» кӗнекине пуҫтарса илеҫҫӗ». Эпир «Студентсен хулинчен» инҫе мар вырнаҫнӑ кӗнеке лавккине чупрӑмӑр. Пире хирӗҫ Веня Павлов студент, Элӗк ачи, ҫиҫсе килет, хул хушшине кӗрен хуплашкаллӑ 5-6 кӗнеке хӗстернӗ хӑй. «Юлашкисене илсе ӗлкӗртӗм, эсир Ленин площадьне е «Политкнига» магазина васкӑр», — сӗнчӗ вӑл. Хыпкаланса ҫӳрени харама каймарӗ, ҫав кун пӗрер кӗнеке тупса таврӑнтӑмӑр.
Ун чухне ҫӗнӗ кӗнекесене «йӑнӑш» тупса пуҫтарса илесси йӑлараччӗ. Тепӗртакран Хӑветӗр Уярӑн «Писательпе паллашни» кӗнеки тухнӑ хыҫҫӑн шӑв-шав ҫӗкленчӗ, эпир каллех кӗнеке лавккине чупрӑмӑр.
«Чарнӑ» кӗнекесене эпир пӗр-пӗрне парса вулаттараттӑмӑр, унти «политика йӑнӑшӗсене» тарласа шыраттӑмӑр, тупсан вӗсем мӗне пӗлтерни пирки сиксе тавлашаттӑмӑр.
Утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи лащ таяпасем ялти чиркӗве туса пӗтерме укҫа пухассишӗн черетлӗ хутчен ыркӑмӑллӑх концерчӗ ирттернине теприсем, тен, пӗлеҫҫӗ те пулӗ. 2009 ҫулта ҫӗклеме тытӑннӑскер валли нимелле укҫа пухас тесе юрӑҫсене явӑҫтарса ыркӑмӑллӑх концертне хастарсем хальхипе виҫҫӗмӗш хут ирттернӗ. Концерта тӗрлӗ тӳре-шара таранах пухӑннӑ. Ҫав шутра Елчӗк район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Николай Миллин, республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Петр Краснов пулнӑ.
Ку хутӗнче концерта Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче ирттернӗ. Елчӗксем чӑвашла калаҫма кӑмӑлланине пӗлетпӗр-ха. Анчах ку хутӗнче вӗсем концерт Оперӑпа балет театрӗнче иртессине вырӑсла кӑна ҫырнӑ. Ҫакна Шупашкарта пурӑнакан Эктор Алос-и-Фонт социолингвист асӑрханӑ, кӑлтӑк пирки Фейсбукри хӑйӗн страницинче ҫырса хунӑ.
Анонсӗнче, шел те, йӑнӑшӗ татах тӗл пулать...
Пушкӑртстанри патшалӑх университечӗн Стерлитамак хулинчи филиалӗ пулас Ашмаринсене, Перельмансене, Ломоносовсене шырани пирки Фейсбукри хӑйӗн страницинче Иван Тарасов пӗлтерет.
"Вӑхӑтлӑха та пулин Интернетри вӑййӑрсене чарса тӑрӑр-ха. Ҫтерлӗри Кеннати Челпир поэтран васкавлӑ ҫыру килчӗ. Пирӗн чӑваш тӗнчи вӑл лартакан ыйтӑва татса пама епле пулӑшаять-ши?", — тесе ҫырнӑ вӑл.
Асӑннӑ аслӑ шкулӑн Стерлитамакри фиалиалӗн чӑваш филологи уйрӑмне абитуриентсене пухса ҫитереймен-мӗн, пулӑшма ыйтаҫҫӗ. Вӗренме кӗрес кӑмӑллисен заявленийӗсене утӑ 20-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ.
Патшалӑхӑн пӗрлӗхлӗ экзаменне тытманнисене тест майӗпе те илме хатӗр иккен унта. "Халӗ йышра 10. Тата кирлӗ... Унсӑрӑн бюджетлӑ вырӑнсене ӗмӗрлӗхех хупма пултараҫҫӗ, куҫӑн мар вӗренме тӳлевлӗ тӑваҫҫӗ. Хальтерех кайсан аван.
Тен, эсир кама та пулин вӗренме каяс текенсене пӗлетӗр? Пӗлтерсен пит аван пулӗччӗ. Тав", — тесе хыпараланӑ ӗнер Иван Тарасов.
«Ирӗклӗх» наци культурин обществин хастарӗсем Шупашкарти аэропорт гендиректорне самолетсем вӗҫсе килнипе кайнине вырӑсла кӑна мар, чӑвашла та калама ыйтнӑ. Аэропортра таблона вырӑсла тата акӑлчанла ҫырнӑ. Хастарсем ӑна чӑвашлатма та ыйтнӑ.
Хастарсен шухӑшӗпе, ку ҫыннӑн Конституци правине пӑсать. Ара, чӑвашла калаҫакансем чӑвашла илтеймеҫҫӗ-ҫке ҫакна.
«Ирӗклӗх» ырӑ тӗслӗх вырӑнне «Хусан» пӗтӗм тӗнчери аэропорта илсе кӑтартнӑ. Унта пассажирсене вырӑсла кӑна мар, тутарла, акӑлчанла та пӗлтереҫҫӗ.
Ҫапла майпа общество хастарӗсем Шупашкарти аэропорт ертӳлӗхне информаци хӑмисене тата пассажирсене пӗлтернине чӑвашлатма хистесех ыйтнӑ.
-11.7 °C